Libro 02: BENÁS EN BERSOS Patués-Benasqués. Publicado por el propio autor en el año 2003. Venta en establecimientos de Benasque: BAZAR, ESTANCO, EL PASO DE BABER.
Pimer Premio de poesía VILLA DE BENASQUE Año 2003 Autor: José Sanmartín Sopena.
A MATÁ EL LLITÓN
Ba dixá anit la pastèra
a la entrada el matadó,
baixe serca la nebèra
y ya sentim la fredó.
Pronto será la Nit Buena
y yei que matá el llitón,
que dan la bodega pllena
farèm buenes collasións.
La caldèra tal mondongo
pllena d´aigua penche al foc,
yei qu´atisá ta que bullgue
que calrá escaldá el llitón.
Ya son les sinc del maitino
cuan mos grite el matadó,
boca ta baix la pastèra
ba a comensá la funsión.
Al ubrí la corraleta
sall el llitón tremolán,
cllabe el gancho el matadó
y el arrastren ta debán.
El agafen per les pates
y el cheten a la pastèra,
yei que tenilo mol be
no fuigue y fague desfèrra.
Un chicot tiene la coda
ye espantáu y no diu rès,
ye la primèra begada
y aixó el tornará balén.
El gancho ye ben cllabáu
el tiene fòrt dan la pierna,
y una urèlla del llitón
agafe en la man esquèrra.
Una dòna ya prepare
la forrada y la lloseta,
que yei que baté la sanc
y aixó u fará la moseta.
Dan la man dreta el cuchillo
le cllabe hasta el corasón,
gruñits fòrts y uns esbrunsios
y ya ye muerto el llitón.
Donen buelta a la pastèra
y fiquen dintro el llitón,
les dònes baixen forrades
d´ aigua calen t´escaldalo,
y se afilen els cuchílls
ta mès aprisa pelalo.
Llabarán be la pastèra
la posarán boca abaixo,
y puyarán al llitón
chetau dan l´esquena t´alto.
Comensarán a desfèlo
tallán de cabesa a cul,
trobarán el espinaso
que ascllarán per la mitat
dan estraleta u marraso.
Les tripes ban al panèro
yei que llabales mol be,
s´enplegarán els budiells
en ta fè les butifarres,
chorisos y llonganises
morsilles nègres y bllanques.
Els dos lomos sacarán
polmóns, melsa y corasón,
del féche tiren la fèl
y tal sebo derretíu,
la buixiga enpllegarán
ta fè recáu del estíu.
Dan sanc se fan coquetes
posánye prou chinchiróns,
ta ben tostades al foc
dan bèll traguet al porrón
pasá el ibèrt poc a poc.
Ya s´ acabe la fayena
saquen pernílls y bllanquéts,
les pates y les espailles
y el llitón ya ye a troséts.
ELS CARNABALS
Anímate moseta
que son els Carnabáls,
pillarán la goseta
chobes y carcamáls.
Mira que no son bromes
que som a Carnabál,
te pillarán les dònes
y ficante a un pallèro,
te contarán les bieges
y en trobarán fimèros.
Ta fèse una lifara
sen portarán dels focs,
òlles y caseròles
dan morsilles y tot,
y si ten bas de casa
puyarán al rebost,
ni pernílls ni chorisos
te i dixarán tanpoc.
Riure y canta dan gana
tots dan masa traguéts,
no les entre galbana
ni tienen brenca fret.
Y dan la Illesia bueda
tinrás al capellán,
sin digú t´escultalo
sin chen ni sacristáns,
resará molto el hòme
per tots els del llugá,
y dan la cara seria
pronto sen tornará.
Tamé yèbe algún hòmes
que cuan els Carnabáls,
se bestiben de dònes
ta fè mès l´ animal.
Se colaben al baile
de dònes disfrasáts,
y els tións sels miraben
dan cara de aleláts.
Cuan alguno picabe
sacánlos a ballá,
de risa se pixabe
la chen del llugá,
y el engañáu quedabe
al mich de tanta chen,
coma el can que ya fuye
la coda entre les pates,
y corre t´amagase
a les primères mates.
Y el orgullo picabe
per aquèlla putada,
y sin perdé mès temps
pensaben la bengansa,
ta tornà la chugada
cuan yèse confiansa.
TEN Y TAN
A un práu de Benás minchaben
chuntos burros y cabálls,
algunes mules y mulos
y els fills burros y potréts,
tots correben y brincaben
y així espantaben el fret.
Yèbe un mulet mol entèro
y presumíu, le diben Ten,
que sen redibe del burros
y que yère mol dolén.
A una muleta chicota
l´ hèben bautisáu dan Tan,
y al mulet molto mirabe
y se le posabe a debán.
La may de Ten yére yegua
y un maitino le expllicabe,
qu´ hèbe teníu un pay burro
y aquèll mulet s´enfadabe,
y replllicabe a la may
com coño sen ella yegua
él no hèbe naixeu caball.
Y aquèll mulet presumíu
sabénse fillo d´un burro,
ba pasá tot el estíu
amargáu sin fèse el chulo.
La may de Tan yère burra
y a la filla l´expllicabe,
que el pay hèbe estáu caball
y Tan no la comprenebe,
y a su may le preguntabe
com tenín el pay caball,
ella hèbe naixeu mula.
Ye que l´estorsina pase
casi coma dan la chen,
el que ye burro no quere
que al trote gane el caball,
el caball no puede bere
ganá al burro treballán,
les besties que no queren
s´ ixadanquen tot el an.
-------
No hay comentarios:
Publicar un comentario