ELS ALTROS TEMPS
Una casa de dos pllantes
paréts fòrts fètes de pèdra,
ixes son les bòrdes d´ antes
dan llináts de llosa nègra.
Corráls a la pllanta baixa
ta tínre el bestiá fermáu,
y cuan arriben turbères
trobase ben resguardáu.
Ala corráls yèbe rastièllo
minchadèra y cadenáus,
no quedabe bestiá al raso
se tenibe acorraláu.
La pllanta d´ alto pallèro
de michá ben rebutíu,
plleno de yerba y rebasto
atrasáu tot el estíu.
Per les trápes se i ficabe
yerba u rebasto a forcádes,
del rastièllo se u pillabe
el bestiá tot a llenguades.
Bèll troset de yerba u bolba
cayebe a la minchadèra,
no s´ estrafollabe rès
el ibèrt yère mol llargo
dan molto fret y nebèra.
Totes les bòrdes teniben
una èra ben tancada,
dan pila ta abeuradó
y un tros gran acubillada,
ta teniye lleña y trastes
el carro y el abentadó.
No yère buena fayena
sacá el fiémo dels corráls,
del ibèrt apuyaláu
y trachiná en primabèra
y espárricalo pels práus.
Si hèbe de parí una baca
dormibe un hòme a la bòrda
tálmente a la minchadèra,
per si calebe achudale
a que sallise el bidiello
de la bima paridèra.
Y cuan se teniben crábes
se tancaben a la èra,
paránles el ternilláu
l´ aigua, la néu y turbèra.
Cuan se podaben els freixes
se fèben gabiélls de fuélla
y al pallèro se guardaben,
ta donálesye a les crábes
cuan no podeben soltales
per cáire les grans nebades.
Les güélles no queren néu
y del agüerro se llebaben
cara ta la tèrra pllana,
tots els frets allí pasaben
sin bedé néu ni turbères,
tal berano per les plletes
del ibèrt per paridères.
Ya no s´enplleguen les bòrdes
ni els pallèros ni els corráls,
que les còses han cambiáu
el bestiá no s´ acorrale
la yerba se dixe als práus.
Antes se dallabe a man
soleben fè el caragol,
la chen sufribe y sudabe
pasán tot el día al sol.
Ara tot se fa en tractó
el qu´ el llebe ba sentáu,
son altros temps, no se sude,
ya digú ba acaloráu.
Pero els ibèrts son mol fredos
y el bestiá al raso pels práus,
tremolán y acorrupíu
y dan el pelo erisáu.
Yo als amos d´ ixo bestiá
dixaríe als práus en cueros,
sin corráls ni minchadèra
ta bere que fèben élls
chelánseles la pitèra.
No yèbe a les càses pòbres
güélles, baques ni estorsina,
y la fame amenasabe
si yèren mols de familia,
tálmente yèse una crába
y s´ engordase un llitón,
fèn totes les nits pastura
posánye pitéts de trúnfa
remolacha y garrabóns.
T´ achudase les families
se treballaben un güerto,
que fuesen mol solanèro
y ben resguardáu del puerto.
Se fèben bínre ensalades
allubíes y remolaches,
les sèbes y cols de grumo
que guardades tal ibèrt
sacaben de mols apuros.
A faixetes de secano
se i solebe sembrá trúnfes,
que pllegades del agüerro
les duraben tot el an,
y guardades al foráu
se teniben ben a man.
El rebóst estabe plleno
dan el mondongo pencháu,
estenedes les coquetes
y dan òlles de adobáu.
L´ ensundia ya yère fèta
tamé penchada al rebóst,
y buixigues de derretíu
per si faltabe el aseite
en yèbe ta tot l´ estíu.
Tal berano a càses riques
afirmaben un chulet,
serca del llugá guardabe
cuatre u sinc baques de llèt.
Y no teniben reloches
coma els rics a la caniella,
la Roca de Sol de Grist
ben mos donabe la hòra
cuan allí tocab el sol,
perque si yère nubláu
podebe tocá antes d´ hòra
algún chulet despistáu.
T´ allá ta mitat de chunio
les áltres baques y bimes
dan les yegües y cabálls,
anaben ta la montáña
a pasá tot el berano,
y se formaben les dules
una a Estós y otra a la Ball.
-------
No hay comentarios:
Publicar un comentario